- صندوق بازنشستگی تکمیلی منابع پایدار و مستمری را وارد بازار سرمایه می‌کند.
- صندوق‌های بازنشستگی راه‌حلی برای پوشش هزینه‌‌‌های دوره بازنشستگی افراد هستند.
- از نظر ترکیب دارایی، در سهام با ویژگی شاخصی یا صندوق در صندوق سهامی است.
به گزارش بازاروما، همزمان با هفته دولت، روز چهارشنبه مورخ ۷شهریور ۱۴۰۲، با حضور مجید عشقی رئیس سازمان بورس، احسان خاندوزی وزیر امور اقتصادی و دارایی، صولت مرتضوی وزیر کار و رفاه اجتماعی، علیرضا ناصرپور عضو هیات‌مدیره سازمان بورس، اعضای شورای عالی بورس و مدیران عامل ارکان بازار سرمایه، از صندوق بازنشستگی تکمیلی رونمایی شد.
صندوق بازنشستگی تکمیلی به منظور توانمندسازی مالی افراد در زمان بازنشستگی طراحی شده است که از مزایای آن میتوان به ماندگاری وجوه در بازار سرمایه با ایجاد محدودیت ابطال، ایجاد ثبات در بازار سرمایه و عدم‌تصدی‌‌‌گری اشاره کرد.
در حال حاضر مجموع ارزش صندوق‌های بورسی ۸۶۵ هزار میلیارد تومان است و بررسی گردش مالی این صندوق‌ها نشان می‌دهد که بیش از ۵۰ درصد حجم معاملات روزانه را به خود اختصاص داده‌‌‌اند. در حال حاضر بیش از ۸ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر در صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهیم هستند که افزایش استقبال از صندوق‌ها در بلندمدت می‌‌‌تواند موجب ایجاد ثبات بیشتر بازار سهام شده و بازار را در برابر تحرکات غیرمنطقی حفظ کند.
بازدهی بیش از شاخص ۷۵ درصد صندوق‌ها
در ابتدای همایش رونمایی از صندوق بازنشستگی تکمیلی، مجید عشقی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار، با تاکید بر رونق ایجادشده برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری عنوان کرد: موجب افتخار است که امروز در کنار عزیزان از یکی از محصولات آینده‌‌‌دار و اساسی بازار سرمایه رونمایی می‌شود. این صندوق ابزاری است که برای تمامی ذی‌نفعان در میان‌مدت و بلندمدت برکات زیادی خواهد داشت.
وی ادامه داد: این صندوق با پیشگامی خود نهادهای مالی و با توجه به نیاز بازار سرمایه راه‌‌‌اندازی شد. یکی از سیاستهای اصولی ما در دوسال گدشته بحث سرمایه‌گذاری غیرمستقیم است که این امر از طریق صندوق‌ها و سبدگردان‌‌‌ها محقق می‌شود.
عشقی در ادامه همایش به بیان آماری از صندوق‌های فعال بازار سهام پرداخت و عنوان کرد: ارزش داراییهای کلیه صندوق‌ها اعم از صندوق‌های سهامی، درآمد ثابت، کالایی، جسورانه و… ۸۸۵ همت بوده است و در این میان صندوق‌های سهامی رشد خوبی داشته و از ۴۵ همت به ۱۰۰ همت رسیده‌‌‌اند. در مورد سبدگردان‌‌‌ها هم دارایی تحت مدیریت آنها از ۴۵ همت به بالای ۱۰۰ همت رسیده است. با توسعه نهادهای مالی انتظار می‌رود این روند افزایشی ادامه پیدا کند.
وی ادامه داد: یکی از اتفاقات خوبی که طی یک‌سال اخیر افتاده، بازدهی بالاتر از بازار در عمده صندوق‌های سرمایه‌گذاری بوده است. طبق آمار، بازدهی سالانه بازار ۳۸ درصد بوده است، در حالی که صندوق‌ها و سبدگردان‌‌‌ها بیش از ۵۰ درصد بازدهی داشته‌‌‌اند. ابزارهای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در نوسانات بازار بهتر عمل می‌کنند و بیش از ۷۵ درصد صندوق‌ها هم بازدهی بالاتر از بازار کسب کردند. در حال حاضر ۴۰۶ صندوق سرمایه‌گذاری در بازار فعال هستند که بازدهی بیش از ۷۵ درصد آنها بیش از بازار سرمایه بوده است. یکی از رسالت‌ها و وظایف سازمان، افزایش نظارت بر صندوق‌هاست؛ چرا که داراییهای مردم در این صندوق‌هاست.
افزایش حجم معاملات صندوق‌ها به ۵۰درصد
رئیس سازمان بورس ادامه داد: در صندوق‌های صدور و ابطالی ۱۱۰۰ همت صدور و ۱۰۵۰ همت ابطال صورت گرفته است. نقش صندوق‌های سرمایه‌گذاری در معاملات روزانه پررنگ است، به‌‌‌طوری که ظرف دوسال گذشته ۱۸ درصد معاملات روزانه کل بازار به ETFها اختصاص داشته و در حال حاضر به ۵۰ درصد رسیده است. بر این اساس امید است این افزایش ادامه یابد که این امر نشان می‌دهد صندوق‌های سرمایه‌گذاری جایگاه خود را پیدا کرده و مردم می‌‌‌دانند که این صندوق‌ها نقدشوندگی بالایی داشته و نوسانات کمتری دارند.
عشقی در ادامه با اشاره به رشد استقبال حقیقی‌‌‌ها از صندوق‌های سرمایه‌گذاری اذعان کرد: بیش از ۸ میلیون و ۲۰۰ هزار حقیقی در صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کردهاند و بیش از ۶۰ درصد دارندگان کل صندوق‌ها حقیقی هستند. حقوقی‌ها در درآمد ثابت‌‌‌ها فعالیت دارند که این موضوع کمک می‌کند در آینده به ثبات بازار امیدوار باشیم. صندوق بازنشستگی در بلندمدت آثار خود را خواهد گذاشت. با پیشگامی نهادهای مالی و با توجه به نیاز بازار سهام این صندوق راه‌‌‌اندازی شده است.
چهار مزیت صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی
عشقی در ادامه نشست، مزایای صندوق بازنشستگی تکمیلی را برشمرد و عنوان کرد: با توجه به ایجاد محدودیت‌های تعیین‌شده برای ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها، ماندگاری وجوه در بازار سرمایه در بلندمدت یکی از مزایای اصلی این صندوق‌هاست. همچنین ایجاد ثبات در بازار سرمایه، تامین آتیه کارمندان در بلندمدت و عدم‌تصدی‌‌‌گری از دیگر مزایای حقیقی این صندوق‌هاست. در برخی از سازمان‌ها در دل خود سازمان این صندوق تشکیل شده که این امر می‌‌‌تواند چالش‌هایی را برای خود شرکت به همراه آورد و جدا کردن مبالغ از شرکت‌ها بسیار بغرنج شده است.
تعریف سه صندوق متناسب با پروفایل ریسک
در ادامه نشست علیرضا ناصرپور، عضو هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، به تشریح ویژگی‌‌‌های صندوق بازنشستگی تکمیلی و جزئیات مربوط به آن پرداخت و گفت: این صندوق‌ها در سه نوع سهامی، سهامی شاخصی و صندوق در صندوق با توجه به ریسک پروفایل مدیر صندوق با مجموعه طرف قرارداد هستند. در حال حاضر سه موافقت اصولی در حوزه صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی برای برخی مجموعه‌‌‌های بزرگ صادر شده و این سه موافقت اصولی از نوع صندوق‌های سهامی است.
وی افزود: این صندوق‌ها به دو صورت شرکتی و عمومی هستند. در ماهیت شرکتی، این قابلیت مخصوص یک مجموعه بوده و درخواست یونیت صندوق داده می‌شود و در نوع دوم که عمومی است، یک مدیر صندوق با مدیر شرکت و کارفرما قرارداد منعقد می‌کند تا کارکنان استفاده کنند. صندوق‌های تکمیلی قابلیت شرکتی شدن را دارند و سعی بر این است تا طیفی از نیازمندی‌‌‌ها در طراحی این صندوق‌ها در نظر گرفته شود.
ناصرپور ادامه داد: بسیاری از مجموعه‌ها این درخواست را در مورد بحث آتیه کارکنان داشتند که البته موضوع شفافی نبوده است. در صندوق‌ها کاملا فضا شفاف است و این امکان را به کارفرما و نیروی کار می‌دهد که در فضایی شفاف‌تر سرمایه‌گذاری کنند.
عضو هیات‌مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار ادامه داد: امکان پرداخت مستمری در این صندوق‌ها وجود ندارد و امکان ابطال یک‌جای یونیت‌‌‌ها فراهم است. برخی از پوشش‌های بیمه‌ای در این صندوق‌ها توسط مدیر قابل اعمال است. همچنین از طریق این صندوق‌ها موضوع خرید املاک و مستغلات پیش‌بینی شده است. حداقل ۵۰۰ نفر در ابتدای تاسیس باید تحت پوشش قرار بگیرند و حداقل ۵۰۰ میلیارد تومان سرمایه پیش‌نیاز تاسیس این صندوق‌هاست.
مساله ناترازی بانک‌ها ارتباطی با تسهیلات تکلیفی ندارد
در ادامه همایش رونمایی از صندوق بازنشستگی تکمیلی، احسان خاندوزی، وزیر امور اقتصادی و دارایی با تاکید بر سرمایه‌گذاری غیرمستقیم از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری عنوان کرد: بسیار اهمیت دارد که تحلیلگران بازار این نکته را ارج نهند که سرمایه‌گذاری غیرمستقیم از سوی این صندوق‌ها به نفع بازار و مجموعه‌ها و در مجموع به نفع سرمایه‌گذاران است.
وی در ادامه با اشاره به وجود ناترازی در صندوق‌های بازنشستگی و بانک‌ها بیان کرد: نکته مهم در مساله صندوق‌ها این است که به دلیل سیاستهای اشتباه در این صندوق‌ها شاهد ناترازی باشیم. البته این اتفاق در همه دنیا دیده می‌شود اما در کشور ما نوع این ناترازی متفاوت است.
وی در ادامه افزود: ما ویراستار مجموعه‌ای از اشتباهات در گذشته هستیم که نشان می‌دهد این اتفاق بر اثر تصمیمات در گذشته رخ داده است. مخصوصا درمورد ناترازی بانک‌ها این اتفاق دوچندان رقم خورده است. مساله ناترازی بانک‌ها به تسهیلات تکلیفی آنها ربطی ندارد و در مورد ناترازی شبکه بانکی، عوامل دیگری موثر هستند. برای علاج این اتفاق باید تدابیر کوتاه‌مدت اندیشیده شود. امید است حداقل در برنامه هفتم توسعه با استفاده از این صندوق‌ها میزان ناترازی موجود کاهش یابد. صندوق‌های سرمایه‌گذاری بازنشستگی میتوانند در اغلب حوزه‌ها رواج پیدا کنند و میتوان از ظرفیت این صندوق‌ها در جهت کاهش ناترازی استفاده کرد. امید است امثال این طرح‌ها در ادامه گسترش یابند و مثل بسیاری از طرحهای اقتصادی رها نشوند. با توجه به اینکه سند برنامه هفتم بهانه خوبی برای اقتصاد کشور است بنابراین باید حداقل دوره پنج‌ساله را برای پیش‌برد اهداف در نظر گرفت. متن مصوبه کمیسیون تلفیق برنامه هفتم آماده ارائه به صحن علنی شده است.
افزایش متوسط نرخ امید به زندگی از ۵۰ به ۷۷سال
صولت مرتضوی، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، بهعنوان آخرین سخنران در جایگاه حضور یافت و عنوان کرد: یکی از خدمات بزرگی که نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران انجام داده است، موضوع نرخ امید به زندگی است. متوسط نرخ امید به زندگی اول انقلاب، بین ۵۰ تا ۵۵ سال بود؛ اما با اقداماتی که انجام شده اکنون براساس گزارش‌ها به ۷۷ سال رسیده است. صندوق‌های بازنشستگی که صندوق بین‌نسلی هستند تدبیری برای زندگی آبرومندانه فراهم کردهاند اما کافی نیست. به سبب آنکه در نظام جمهوری اسلامی ایران مراودات زیاد است و هزینه‌ها بالاست بنابراین می‌‌‌طلبد تا کار مناسبی برای این امر انجام شود. خوشبختانه قانون‌گذار برای این امر، صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی را در نظر گرفته است و افراد میتوانند در این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کنند و از سود آن بهره‌‌‌مند شوند. هرچقدر شخص سرمایه‌گذاری کند می‌‌‌تواند از آن بهره ببرد. اشخاص پس از بازنشستگی هم میتوانند در این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کنند و وارثان نیز میتوانند از آن بهره گیرند.
صندوق بازنشستگی تکمیلی از نگاه کارشناسان
علی‌اکبر ایرانشاهی، رئیس مرکز نظارت بر صندوق‌های سرمایه‌گذاری سازمان بورس اوراق بهادار تهران به بیان موضوعاتی درباره صندوق‌های سرمایه‌گذاری بازنشستگی تکمیلی پرداخت.
این موضوعات حاکی از آن است با توجه به اینکه صندوق‌های سرمایه‌گذاری بازنشستگی تکمیلی با منابع خرد ایجاد میشوند، منابع پایدار و مستمری را وارد بازار سرمایه کرده و ضمنا کمک بزرگی به توانمندسازی مالی افراد در زمان بازنشستگی خواهند کرد. همچنین گفته شد که صندوق‌های بازنشستگی به‌منزله راه‌حلی برای پوشش هزینه‌‌‌های دوره بازنشستگی افراد هستند. به این ترتیب به مکانیزم‌‌‌های این صندوق اشاره می‌شود.
از جمله میتوان این موضوع را بیان کرد که برای طرحهای بازنشستگی، فرد در دوره فعالیت کاری خود در این صندوق اقدام به پرداخت در بازه‌‌‌های زمانی مشخص می‌کند که در نهایت این مبالغ در دوره بازنشستگی فرد در یک‌بازه بلندمدت یک جریان درآمدی ایجاد می‌کند.
علاوه بر این برای عملکرد بهتر پیگیری جدی در زمینه معافیت‌‌‌های مالیاتی و ایجاد مشوق برای این صندوق‌ها در حال اجراست؛ به طوری که حداقل سرمایه صندوق‌ها ۵۰۰۰ میلیارد ریال و حداقل تعداد سرمایه‌گذار ۵۰۰ نفر و حداقل ارزش مجموع واحدهای سرمایه‌گذاری ممتاز ۱۰۰ میلیارد ریال در نظر گرفته شده است.
رئیس مرکز نظارت بر صندوق‌های سرمایه‌گذاری سازمان بورس، بیان کرد: سرمایه ثبت‌شده مدیر صندوق سرمایه‌گذاری بازنشستگی تکمیلی یا شخص حقوقی که مدیر صندوق مذکور تحت کنترل وی است، باید حداقل ١٠٠٠ میلیارد ریال باشد و همچنین ساختار صندوق مبتنی بر صدور و ابطال اعلام شده است.
3 نوع واحد سرمایه‌گذاری
وی افزود: یکی دیگر از ویژگی‌‌‌هایی که برای این صندوق تعریف شده است این بود که از نظر ترکیب دارایی، در سهام با ویژگی شاخصی یا صندوق در صندوق سهامی است. در این میان نیز به نوع واحدهای سرمایه‌گذاری اشاره شد که به‌صورت کلی سه‌نوع وجود دارد. واحدهای سرمایه‌گذاری عادی نوع اول شامل واحدهایی هستند که طبق اعلام کارفرما به نام کارفرما و با پرداخت معادل یا درصدی از مبلغ صدور واحدهای سرمایه‌گذاری صادر میشوند. واحدهای سرمایه‌گذاری عادی نوع دوم واحدهایی هستند که طبق اعلام کارفرما به نام نیروی کار صادر میشوند.
نوع سوم نیز واحدهایی هستند که سایر سرمایه‌گذاران وفق رویه پذیره‌‌‌نویسی صدور و ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری با رعایت مقررات مندرج در اساسنامه و امیدنامه صندوق در زمان پذیره‌‌‌نویسی یا در زمان فعالیت صندوق میتوانند اقدام به خرید آن کنند و به نوعی شبیه بیمه عمر و زندگی است.
رونمایی از صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی در بازار سرمایه باعث می‌شود افراد و حتی شرکت‌ها بتوانند در انتخاب صندوق‌های بازنشستگی حق انتخاب داشته و منابع خود را در این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کنند تا در زمان بازنشستگی بتوانند از مزایا و منافعی که این صندوق‌ها برای آنها ایجاد خواهد کرد، استفاده کنند. بنابراین در بلندمدت باید منتظر آثار این صندوق بود.
حال با توجه موارد ذکرشده از ویژگی‌‌‌های این صندوق برخی از مدیران صندوق، سبدگردان‌‌‌ها و تامین سرمایه‌‌‌ها بر این باور هستند که در کشورهای توسعه‌یافته دنیا سال‌هاست که صندوق بازنشستگی تاسیس شده است؛ به طوری که این امر تاکنون تاثیر بسیاری بر جذب منابع و سرمایه‌گذاری مردم داشته است. از این‌رو تعداد زیادی از مردم دنیا به‌خصوص در کشورهای اروپایی و آمریکایی در این نوع صندوق‌ها حضور دارند و اقدام به سرمایه‌گذاری می‌کنند؛ چرا که این نوع سرمایه‌گذاری‌‌‌ها در بلندمدت تنوع زیادی برای آنها به همراه دارد.
علاوه بر این گفته شده است که در راستای فقدان صندوق‌های متنوع و اینکه کارگران، کارمندان و کلیه افراد در تعیین صندوق‌های بازنشستگی که مدنظر خودشان باشد حق انتخاب نداشتند، بنابراین در چنین موقعیتی شاهد اتفاقات ناخوشایندی در حوزه بازنشستگی و سنوات آنها بودیم. از این‌رو با ایجاد چنین صندوقی در ایران احساس نیاز و اقدام به تشکیل صندوق بازنشستگی تکمیلی شده است.
حرکت سرمایه‌‌‌ها به سمت صندوق‌های سرمایه‌گذاری
به گفته برخی از مدیران صندوق سرمایه‌گذاری مطابق بررسی‌‌‌های صورت‌گرفته برآورد می‌شود نسل بعدی سرمایه‌گذاران به سمت سرمایه‌گذاری و تخصیص دارایی بین صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلف حرکت کنند.
این اتفاق می‌‌‌تواند بسیار امیدبخش باشد؛ زیرا حرکت سرمایه‌‌‌ها به سمت صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌‌‌تواند با توجه به مدیریت این صندوق‌ها توسط اشخاص متخصص و با آگاهی بالا و شناخت کامل از بازار نتایج مثبتی از جمله حذف نوسانات غیرعادی و به‌ویژه هیجانی، کاهش ریسک و بازدهی مناسب را به همراه داشته باشد. بسیاری از صندوق‌های بازنشستگی با مشکلات جدی کسری مواجه هستند و حتی برخی از صندوق‌ها به مرز ورشکستگی رسیده یا ورشکسته شدهاند.
این امر تبعات بسیار سنگینی برای بازنشستگان، دولت و کشور به همراه دارد، به طوری که آن را جزو بحران‌های سال‌های آینده صندوق‌های بازنشستگی می‌‌‌دانند. بنابراین وجود صندوق‌های بازنشستگی تکمیلی بهعنوان یک دریافتی مستمر پس از بازنشستگی بسیار پرکاربرد است. شاید وجود این نوع صندوق‌ها بتواند از گسترش و ابعاد این بحران‌ها بکاهد و بخشی از کسری صندوق‌هایی را که ممکن بود در زندگی روزمره افراد بازنشسته تاثیر بگذارد جبران کند.
منبع: دنیای‌اقتصاد
